BÀI 5. VIÊM TAI GIỮA MẠN TÍNH NGUY HIỂM

MỤC TIÊU
1.    Viết được các nguyên nhân gây viêm tai giữa mn tính nguy hiểm.
2.    Kể được bản chất tổn thương bệnh lý tai giữa mn tính nguy hiểm.
3.    Viết được các triệu chứng ở màng nhĩ và tính chất mủ giúp cho chẩn đoán.
4.    Trình bầy được những biến chứng có thể xảy ra.  

1.    ĐẠI CƯƠNG
1.1. Định nghĩa: là bệnh lý của tai giữa gây tổn thương cả hai phần:
    Niêm mạc hòm tai, sào đạo, sào bào
    Xương ở hòm nhĩ và xương chũm
    Có thể hình thành khối cholesteatoma.
1.2. Dịch tễ học
    Chảy mủ tai hiện còn là một bệnh khá phổ biến ở Việt Nam
    Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, giới
1.3. Tính chất nguy hiểm: quá trình viêm phá huỷ xương có thể lan rộng và lan nhanh khi có mặt của cholesteatome gây các biến chứng nguy hiểm, nhất là trong đợt hồi viêm.
2.    NGUYÊN NHÂN
   Do viêm tai giữ  cấp mủ chuyển thành
    Không được phát hiện để điều trị
    Điều trị không đúng cách: không trích rạch màng nhĩ, lỗ chích rạch quá nhỏ không đủ dẫn lưu mủ, làm thuốc tai không đảm bảo vô trùng, cho kháng sinh không đúng liều lượng.
    Có hoại tử xương ngay trong giai đoạn viêm tai cấp tính: viêm tai do sởi, cúm, bạch hầu…
    Sức đề kháng của bệnh nhân giảm sút: lao, đái tháo đường.
   Viêm tai giữa mạn tính ngay từ đầu: không đi qua giai đoạn cấp tính (không đau tai, sốt hay có triệu chứng toàn thân).
 
3.    ĐẶC ĐIỂM TỔN THƯƠNG:
   Bệnh tích: chủ yếu khu trú phần thượng nhĩ và sào bào. Một số trường hợp có lan đến phần dưới hòm nhĩ.
   Niêm mạc: sần sùi, nụ hạt, có thể có polyp
   Xương: viêm ở vách hòm nhĩ, tiểu cốt, có thể lan vào phá huỷ các cấu trúc lân cận.
   Cholesteatome: khối u bọc mềm vô định hình, dạng biểu bì, tính chất phá huỷ xương rất mạnh do tiết ra các enzym ly giải protein, đặc biệt là acid phosphatase, collagenase. Cấu tạo gồm:
    Bên trong chứa các tế bào biểu mô lẫn chấtmỡ và cholesterin.
    Bên ngoài bọc bởi một khuôn là biểu mô lát, dính sát vào tổ chức liên kết mỏng, lớp vỏ bọc có màu trắng óng ánh như xà cừ.
4.    TRIỆU CHỨNG
4.1. Cơ năng:
   Chảy mủ tai:
    Mủ đặc hoặc long, có vón cục
    Màu vàng hoặc xanh, có thể lẫn máu
    Cholesteatome: trắng óng ánh vàng mỡ, rửa tai có vảy trắng như xà cừ.
    Mùi thối khẳn
   Nghe kém tăng dần: giai đoạn đầu kiểu truyền âm, sau là kiểu hỗn hợp.
   Ù tai, có thể chóng mặt, đau đầu.
   Đau tai không rõ rệt.
4.2. Thực thể:
   ẤN ĐIỂM SÀO BÀO KHÔNG RÕ, CHỈ ĐAU GIAI ĐOẠN HỒI VIÊM.
   Khám tai:
    Mủ thối, tan trong nước. Có thể có mảnh trắng cholesteatome hay polyp nhẵn mọng che lấp lỗ thủng hay toàn bộ ống tai.
    Lỗ thủng màng nhĩ: có thể gặp các hình thái.
    Góc sau trên ngoạm vào khung xương
    Lỗ thủng ở màng trung (Schrapnel).
    Thủng rộng toàn bộ phần màng căng, bờ nham nhở, ngoạm vào khung xương, cụt cán búa.
    Qua lỗ thủng thấy niêm mạc hòm tai sần sùi hoặc thoái hoá polyp hay có chất hoại tử b đậu.
4.3. Cận lâm sàng:
   Phim Schuller: hình ảnh xương chũm viêm mạn tính
    Mất thông bào
    Xương đặc ngà
    Ổ tiêu xương
    Hình hốc rỗng, bờ đa vòng, trong lởn vởn mây nếu có cholesteatome
   Phim Chausse III có thể thấy:
    Tiêu huỷ xương con
    Rò ống bàn khuyên ngoài
    Mất cựa sau trên nhĩ
    Thính lực đồ:
    Điếc dẫn truyền, khoảng cách giữa đường khí và đường xương trên 30 dB nếu có kèm tiêu huỷ xương con.
    Điếc hỗn hợp hoặc điếc tiếp nhận.
   Xét nghiệm tìm sự hiện diện của cholesteatome:
    Hoá học: cholesteatome phản ứng với aldehyd acetic có màu xanh lục.
    Tế bào: nhuộm procamin, soi dưới kính hiển vi thấy màng matrix là vỏ bọc có màu đỏ, vàng do các tế bào biểu mô bị bong ra và xếp thành những lá mỏng là các hạt cholesterin.
5.    CHẨN ĐOÁN XÁC ĐỊNH:  Dựa vào
   Lâm sàng:    
    Tính chất của mủ
    Đặc điểm lỗ thủng màng nhĩ
   Cận lâm sàng:     
    Thính lực đánh giá mức độ điếc
    Phim XQ đánh giá tổn thương xương.
6.    BIẾN CHỨNG.
   Biến chứng nội sọ:     
    Viêm màng no
    Áp xe đại no, tiểu no
   Biến chứng mạch máu:
    Viêm tắc tĩnh mạch bên
    Viêm tắc tĩnh mạch xoang hang
    Viêm tắc TM cảnh trong.     
   Biến chứng thần kinh:
    Liệt thần kinh mặt (VII)
    Viêm mê nhĩ
   Biến chứng xuất ngoại: sau tai, thái dương mỏm tiếp…
   Cốt tuỷ viêm xương:
    Xương đá
    Xương thái dương
    Xương hàm trên
7.    HƯỚNG ĐIỀU TRỊ:
Ngoại khoa: là cơ bản
   Nguyên tắc:
    Lấy sạch bệnh tích
    Dẫn lưu, làm thông thoáng hốc mổ
   Kỹ thuật:
    Mổ khoét chũm tiệt căn cổ điển hay cải biên
   Mở sào bào - thượng nhĩ nếu tổn thương khu trú
      
    Cholesteatoma
    Mủ thối, lỗ thủng rộng
    Nghe kém, ù tai
    Điếc dẫn truyền
    Phim Schuller    

CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ
1.    Kể ra được các nguyên nhân gây viêm tai giữa mn tính nguy hiểm.
2.    Kể ra được các đặc điểm tổn thương cơ bản của viêm tai giữa mn tính nguy hiểm.
3.    Kể ra được các triệu chứng của viêm tai giữa mn tính nguy hiểm.
4.    Viết được hướng điều trị viêm tai giữa mn tính nguy hiểm.
5.    Kể ra được các biến chứng của viêm tai giữa mn tính nguy hiểm.
6.    Kể ra các biện pháp phòng bệnh viêm tai giữa mn tính nguy hiểm.

Chỉnh sửa lần cuối: 12 năm trước (01:17 AM 07/03/2013)